Przedawnienie pożyczki – po jakim czasie? 

Czy przedawnienie pożyczki rzeczywiście oznacza uwolnienie od długu? Sprawdź, w jaki sposób działa przedawnienie roszczenia z umowy pożyczki, jakie są terminy przedawnienia dla różnych typów zobowiązań i kiedy możesz skorzystać z tego rozwiązania. Dowiedz się także, dlaczego warto czekać na przedawnienie długu nie jest najlepszą strategią finansową.

• Przedawnienie pożyczki pozabankowej wynosi 3 lata
• Pożyczka prywatna (od osób bez działalności gospodarczej) przedawnia się po 6 latach
• Każda rata przedawnia się osobno – nie ma przedawnienia całej pożyczki jednocześnie 
• Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku 
• Bieg przedawnienia możne przerwać każda czynność prawna podjęta przez wierzyciela
• Sąd z urzędu bada przedawnienie konsumentów – nie musisz samodzielnie podnosić zarzutu w sądzie 
• Przedsiębiorcy muszą sami zgłosić przedawnienie – automatyczna ochrona nie obowiązuje firm

Podstawowe definicje prawne

Zanim przejdziemy do konkretów dotyczących przedawnienia, warto zrozumieć podstawowe różnice prawne między pożyczką a kredytem. Dlaczego to ważne? Bo rodzaj umowy wpływa bezpośrednio na termin przedawnienia – pożyczka prywatna przedawnia się inaczej niż kredyt z banku.

Umowa pożyczki – co to właściwie jest?

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy lub rzeczy tego samego rodzaju. 

Kluczowa różnica w kontekście przedawnienia: pożyczka może być udzielona przez każdego – członka rodziny, znajomego czy firmę pożyczkową. Przedmiotem pożyczki mogą być nie tylko pieniądze, ale też inne rzeczy oznaczone co do gatunku.

Kredyt bankowy – dlaczego to inna kategoria prawna?

Umowa kredytu to zupełnie inna historia prawna. Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę pieniędzy na określony cel, a kredytobiorca spłaca ją z odsetkami i prowizjami. Umowa kredytu jest zawsze odpłatna i może jej udzielić wyłącznie bank.

Dlaczego te różnice mają znaczenie dla przedawnienia?

Tutaj leży sedno sprawy: roszczeń dotyczących pożyczek i kredytów przedawniają się w różnych terminach w zależności od tego, kto ich udzielił:

• Pożyczka od firmy pożyczkowej lub banku → 3 lata (działalność gospodarcza)
• Pożyczka od osoby prywatnej → 6 lat (brak działalności gospodarczej)
• Kredyt bankowy → zawsze 3 lata

Czym jest przedawnienie pożyczki?

Przedawnienie pożyczki to instytucja prawna przewidziana w Kodeksie Cywilnym, która ogranicza możliwość dochodzenia roszczeń przez wierzyciela po upływie określonego czasu. Zgodnie z art. 117 § 1 KC, wszystkie roszczenia majątkowe po upływie określonego czasu ulegają przedawnieniu. W praktyce oznacza to, że po przedawnieniu długu pożyczkobiorca może legalnie odmówić spłaty zobowiązania, a wierzyciel traci możliwość skutecznego dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.

Ważne jest jednak zrozumienie, że przedawnienie nie oznacza automatycznego umorzenia długu. Dług nadal istnieje, ale przekształca się w tzw. zobowiązanie naturalne. Oznacza to, że jeśli dłużnik dobrowolnie spłaci przedawnione roszczenie, nie może później domagać się zwrotu pieniędzy, powołując się na przedawnienie.

Przedawnienie służy stabilizacji stosunków prawnych i chroni dłużników przed sytuacją, w której przez nieograniczony czas musieliby liczyć się z możliwością dochodzenia bardzo starych roszczeń. Z drugiej strony, motywuje wierzycieli do aktywnego dochodzenia swoich praw w rozsądnym terminie. Przedawnienie kredytu i pożyczki opiera się na tych samych zasadach ogólnych, choć różnią się szczegółami w zależności od rodzaju umowy.

Jaki jest termin przedawnienia pożyczki?

Termin przedawnienia pożyczki zależy przede wszystkim od tego, kto jej udzielił – czy była to instytucja finansowa prowadząca działalność gospodarczą, czy osoba prywatna. Od 2018 roku obowiązują znacznie krótsze terminy niż wcześniej.

Krótka historia zmian – dlaczego terminy się skróciły?

Do lipca 2018 roku podstawowy termin przedawnienia wynosił aż 10 lat. Ustawa z 13 kwietnia 2018 roku znacząco skróciła te terminy, aby ograniczyć nadużywa firm windykacyjnych i skrócić okres niepewności dla dłużników. Obecnie termin przedawnienia wynosi 6 lat jako podstawowy, a termin przedawnienia wynosi 3 lata dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą.

Pożyczka pozabankowa i bankowa – 3 lata

Przedawnienie pożyczki udzielonej przez instytucję finansową wynosi 3 lata. Dotyczy to wszystkich pożyczek i kredytów od banków oraz firm pożyczkowych. Roszczeń dotyczących umowy pożyczki od tych podmiotów podlegają krótszemu terminowi, bo są związane z działalnością gospodarczą.

W przypadku pożyczki ratalnej każda rata przedawnia się osobno – bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia. Jeśli zaciągnąłeś pożyczkę na 24 raty, pierwsza może się przedawnić po 3 latach, a ostatnia dopiero po 3 latach od swojego terminu spłaty.

Pożyczka prywatna – 6 lat

Przedawnienie pożyczki od osoby prywatnej wynosi 6 lat. Dotyczy to zobowiązań od członków rodziny, przyjaciół czy znajomych, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej w zakresie pożyczek. Dłuższy termin przedawnienia wynosi 6 lat, bo osoby prywatne nie mają profesjonalnych narzędzi windykacyjnych.

Zasada końca roku – uwaga na pułapkę!

Kluczowa jest zasada, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Jeśli rata była wymagana 15 marca 2022 roku, przedawni się nie 15 marca 2025, ale dopiero 31 grudnia 2025 roku.

W praktyce może to wydłużyć okres przedawnienia nawet o 11 miesięcy. Terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień grudnia, co często zaskakuje zarówno dłużników, jak i wierzycieli. Przedawnienia roszczeń z umowy pożyczki może więc trwać faktycznie dłużej niż proste dodanie 3 lub 6 lat.

Kiedy rozpoczyna się bieg przedawnienia?

Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia – zgodnie z art. 120 § 1 Kodeksu Cywilnego. W przypadku pożyczki oznacza to dzień następny po terminie spłaty danej raty określonym w umowie pożyczki. Wymagalności roszczenia nie należy mylić z datą zawarcia umowy pożyczki – to dwa różne momenty prawne.

Pożyczka ratalna

Jeśli przedmiotem pożyczki jest spłata w ratach, każda rata stanowi osobne roszczenie i każda przedawnia się oddzielnie. Przykładowo, jeśli zgodnie z harmonogramem spłaty pożyczki pierwsza rata była wymagalna 10 stycznia 2022 roku, bieg przedawnienia tej raty rozpoczął się 11 stycznia 2022 roku.

Podobnie kolejne raty – każda rozpoczyna swój własny okres przedawnienia od dnia następnego po terminie spłaty. To oznacza, że w przypadku pożyczki ratalnej można mieć sytuację, gdzie część rat jest już przedawniona, a inne jeszcze nie. 

Wypowiedzenie umowy przez wierzyciela

Sytuacja komplikuje się, gdy wierzyciel wypowiada umowę pożyczki z powodu opóźnień w spłacie. W większości umów kredytu lub pożyczki znajdują się klauzule pozwalające pożyczkodawcy na wypowiedzenie umowy, gdy dłużnik nie spłaca np. dwóch kolejnych rat.

Po wypowiedzeniu umowy cała pozostała kwota pożyczki staje się natychmiast wymagalna, a to oznacza, że bieg przedawnienia dla całej pozostałej sumy rozpoczyna się od momentu upływu okresu wypowiedzenia. W takim przypadku wszystkie pozostałe raty przedawniają się jednocześnie po upływie 3 lub 6 lat od daty wypowiedzenia.

Pożyczka bezterminowa

W przypadku gdy termin spłaty pożyczki nie został określony w umowie, zgodnie z art. 723 KC pożyczkobiorca jest obowiązany do zwrotu w terminie sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez pożyczkodawcę. Bieg przedawnienia rozpoczyna się dopiero po wypowiedzeniu takiej umowy przez wierzyciela.

Zgodnie z art. 120 § 1 zdanie drugie KC, jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. W przypadku pożyczki bezterminowej oznacza to, że przedawnienie może rozpocząć bieg nawet bez faktycznego wypowiedzenia przez wierzyciela.

Jak można przerwać bieg przedawnienia?

Bieg przedawnienia nie jest procesem automatycznym – może zostać przerwany lub zawieszony w określonych prawem sytuacjach. Zgodnie z art. 123 § 1 Kodeksu Cywilnego przerwanie biegu przedawnienia roszczeń następuje w dwóch głównych przypadkach.

Różnica między przerwaniem a zawieszeniem biegu przedawnienia

Przerwanie biegu przedawnienia oznacza, że dotychczasowy okres przedawnienia zostaje całkowicie „wyzerowany”, a termin przedawnienia wynosi od tego momentu pełny okres (3 lub 6 lat) licząc od nowa. Po przerwaniu poprzedni czas nie jest brany pod uwagę.

Zawieszenie biegu przedawnienia to sytuacja, w której bieg przedawnienia zostaje wstrzymany na określony czas, ale po ustaniu przyczyny zawieszenia przedawnienie kontynuuje bieg od momentu, w którym zostało przerwane. Dotychczasowy okres nie przepada.

Czynności prawne wierzyciela przerywające bieg przedawnienia

Bieg przedawnienia przerywa każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, gdy została podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Przykłady czynności przerywających bieg przedawnienia:

• Skierowanie sprawy do sądu przez złożenie pozwu
• Złożenie wniosku o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
• Złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności dla tytułu egzekucyjnego
• Zgłoszenie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji z tytułu wykonawczego
• Zgłoszenie zarzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej przez pozwanego w postępowaniu sądowym
• Wszczęcie postępowania przed sądem polubownym (arbitrażowym)

Każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym należy traktować jako przerywającą bieg przedawnienia, jeśli została przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Każda z tych czynności powoduje, że termin przedawnienia zaczyna biec od nowa – poprzedni okres zostaje całkowicie „wyzerowany”. Termin przedawnienia roszczeń rozpoczyna się ponownie na pełny okres 3 lub 6 lat, w zależności od rodzaju zobowiązania.

Zmiany prawne z 2022 roku – zawieszenie vs przerwanie

Istotną zmianą wprowadzoną nowelizacją z 30 czerwca 2022 roku jest rozróżnienie między przerwaniem a zawieszeniem biegu przedawnienia w przypadku mediacji i zawezwania do próby ugodowej.

Do czerwca 2022 roku mediacja oraz zawezwanie do próby ugodowej przerywały bieg przedawnienia – oznaczało to, że po zakończeniu tych postępowań termin przedawnienia rozpoczynał się od nowa na pełny okres 3 lub 6 lat.

Od lipca 2022 roku wszczęcie mediacji czy postępowania o zawezwanie do próby ugodowej jedynie zawiesza bieg przedawnienia roszczeń. Po zakończeniu tych postępowań przedawnienie kontynuuje bieg od momentu, w którym zostało zawieszone.

Zmiana z 2022 roku miała na celu wyeliminowanie praktyki stosowanej przez wierzycieli, którzy wszczynali pozorne postępowania o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w celu przerwania biegu przedawnienia, bez rzeczywistej intencji zawarcia ugody.

Uznanie roszczenia przez dłużnika

Przerwanie biegu przedawnienia następuje również przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Kodeks Cywilny rozróżnia dwa rodzaje uznania roszczenia.

Uznanie właściwe

Uznanie właściwe polega na zawarciu ugody, w której dłużnik potwierdza istnienie zobowiązania oraz jego wysokość, a intencją dłużnika jest doprowadzenie do zaspokojenia roszczenia przysługującego wierzycielowi. Może to być:

• Zawarcie ugody sądowej lub pozasądowej potwierdzającej istnienie i wysokość długu
• Podpisanie nowego harmonogramu spłat z potwierdzeniem kwoty zadłużenia
• Zawarcie układu z wierzycielem dotyczącego sposobu spłaty zobowiązania

Uznanie niewłaściwe

Uznanie niewłaściwe to sytuacja, gdy dłużnik przyznaje się do istnienia długu, ale nie ma zamiaru przerwania biegu przedawnienia – jego celem nie jest potwierdzenie zobowiązania, ale inne działanie. Może to być:

• Częściowa spłata zobowiązania – nawet minimalna kwota
• Zapłata odsetek bez spłaty kapitału
• Zwrócenie się do wierzyciela z prośbą o rozłożenie należności na raty
• Prośba o odroczenie terminu płatności lub obniżenie odsetek
• Wniosek o zwolnienie z części długu lub umorzenie kar

Każde z tych działań przerywa bieg przedawnienia, nawet jeśli dłużnik nie zdawał sobie sprawy z konsekwencji swojego działania. Po przerwaniu zostaje przerwany bieg przedawnienia, a nowy termin przedawnienia wynosi pełny okres (3 lub 6 lat) licząc od momentu dokonania czynności.

Kluczowe zastrzeżenie – uznanie po przedawnieniu

Uznanie długu po upływie terminu przedawnienia nie wywiera skutków prawnych i nie powoduje ponownego biegu przedawnienia. Jeśli roszczenie już uległo przedawnieniu, żadne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu nie może przywrócić wierzycielowi możliwości skutecznego dochodzenia roszczenia na drodze sądowej. Termin przedawnienia wynosi maksymalnie do momentu jego upływu – po tym czasie wszelkie uznania są prawnie bezskuteczne.

Czy warto czekać na przedawnienie pożyczki?

Czekanie na przedawnienie długu rzadko jest dobrą strategią finansową. Choć teoretycznie możliwe, w praktyce napotyka na szereg poważnych problemów.

Ryzyko przerwania biegu

Wierzyciel może w każdej chwili przerwać bieg przedawnienia podejmując działania windykacyjne. Firmy pożyczkowe i banki mają wyspecjalizowane działy windykacji, które systematycznie monitorują niespłacone zobowiązania i podejmują działania prawne przed upływem terminu przedawnienia.

Konsekwencje finansowe

Podczas oczekiwania na przedawnienie dług nie przestaje rosnąć. Naliczane są odsetki za opóźnienie, kary umowne oraz dodatkowe opłaty. Suma zadłużenia może wielokrotnie przekroczyć pierwotną kwotę pożyczki, szczególnie w przypadku pożyczek pozabankowych o wysokim oprocentowaniu.

Dodatkowo niespłacone zobowiązanie zostaje zgłoszone do Biura Informacji Gospodarczej (BIG), co znacząco obniża Twoją zdolność kredytową. Negatywny wpis w BIG może utrudnić lub uniemożliwić zaciągnięcie kredytu hipotecznego, samochodowego czy nawet umowy telefonicznej.

Działania prawne wierzyciela

Wierzyciel może skierować sprawę do sądu w dowolnym momencie przed przedawnieniem roszczenia. Uzyskanie wyroku sądu oznacza możliwość wszczęcia egzekucji komorniczej, która może objąć:

• Potrącenia z wynagrodzenia za pracę
• Zajęcie środków na rachunkach bankowych
• Zajęcie ruchomości i nieruchomości
• Wpis hipoteki przymusowej

Koszt postępowania sądowego i egzekucyjnego również obciąża dłużnika, dodatkowo zwiększając łączną kwotę do spłaty.

Najczęściej zadawane pytania